UN-SDG 14: Life Below Water

Gerçekten Çözebileceğimiz Görünmez Kriz Yok oluşu düşündüğümüzde, dinozorları veya dodoları hayal ederiz. Ama şu an, arka bahçenizin toprağında, her gün geçtiğiniz derede daha sessiz bir şey oluyor. Ekosistemleri bir arada tutan küçük canlılar yok oluyor12. Bu, kaçınılmaz kıyamet hikayesi değil. Sonunda görmeyi öğrendiğimiz ve dünya genelindeki toplulukların olağanüstü başarıyla ele aldığı bir kriz hikayesi. 2023 itibarıyla, insanlık dokuz gezegen sınırından altısını aştı ve biyosfer bütünlüğü en ciddi ihlal edilenler arasında13. 2025 güncellemesi artık yedi sınırın aşıldığını doğruluyor4. ...

Çift Taraflı Azot Kılıcımız Azot, Dünya sistemlerinde derin bir ikilik olarak var olur. İnert atmosferik formu ($N_2$) gezegeni çevreleyen en bol gaz oluşturur. Fiksasyon süreçleri yoluyla reaktif formlara dönüştürüldüğünde, azot proteinler ve DNA için temel bir yapı taşına dönüşerek milyarlarca insanı besleyen tarımsal verimliliğin motoru haline gelir. İnsanlık tarihinin çoğunda, atmosferik azotun yaşamı destekleyen bileşiklere dönüştürülmesi yıldırımların ve özelleşmiş mikropların münhasır alanı olarak kaldı. Bu doğal süreç, Dünya’nın destekleyebileceği yaşam miktarına katı, sürdürülebilir sınırlar dayattı. Yirminci yüzyılda Haber-Bosch sürecinin icadı bu doğal kısıtlamayı kırdı. İnsan faaliyetleri reaktif azotun karasal döngüye girme hızını iki katına çıkardı12. ...

Sosyal Maliyetli Bir Gezegen Sorunu İnsan kaynaklı karbondioksit emisyonları tarafından yönlendirilen okyanus asitlenmesi, Kate Raworth’un Çörek Ekonomisi çerçevesinde kritik bir gezegen sınırını temsil ediyor. Atmosferik CO₂ seviyeleri endüstri öncesi 280 μatm konsantrasyonundan günümüzdeki 414 μatm’nin üzerine çıktıkça, okyanusun bu fazla karbonu emmesi deniz suyu kimyasını temelden değiştirdi. Okyanus pH’ı Sanayi Devrimi’nden bu yana yaklaşık 0,1 birim düştü ve projeksiyonlar 2100’e kadar pH 7,8’e kadar daha fazla düşüş gösteriyor. ...

Evimizi Boşaltmanın (Karanlık) Tarihi Biyoçeşitliliğin gezegen sınırı olarak anlaşılması son on yıllarda önemli ölçüde gelişmiştir. Bilim insanları, biyolojik çeşitliliğin yalnızca çevresel bir endişe değil, insan faaliyetlerine temel bir sınır olduğunu giderek daha fazla kabul etmiştir. Bu kabul, Stockholm Dayanıklılık Merkezi tarafından gezegen sınırları çerçevesinin tanıtılmasıyla başlamıştır. Bu dönemde biyoçeşitlilik kaybı sanayileşmeyle birlikte dramatik biçimde hızlanmış ve kötüleşmeye devam etmektedir. Kanıtlar, 1992’den 2014’e kadar kişi başına doğal sermaye değerinde dünya genelinde yaklaşık %40’lık bir düşüş olduğunu göstermektedir. ...

Azot ve Fosfor Akışının Ekolojik Etkileri Ötrofikasyon ve Su Ölü Bölgeleri Gübrelerden kaynaklanan fazla azot ve fosfor, yüzey akışı yoluyla su yollarına girerek ötrofikasyonu tetikler—alg patlamalarının çözünmüş oksijeni tükettiği bir süreç12. Meksika Körfezi’nde, tarımsal akış nedeniyle 6.334 mil karelik devasa bir ölü bölge devam etmektedir34. Baltık Denizi’nde hipoksi, 1950’den bu yana bentik habitatların %97’sini ele geçirmiştir35. Biyoçeşitlilik Çöküşü Polonya’daki Głuszynka Nehri’nde, 20 mg/L’yi aşan azot konsantrasyonları makroomurgasız çeşitliliğinde %62’lik felaket bir düşüşe yol açmıştır56. Chesapeake Körfezi’nde, yoğun tarım 1930’lardan bu yana deniz çayırı yataklarında %90’lık bir azalmaya katkıda bulunmuştur46. ...