برابری بهداشتی: پایهای برای جوامع پایدار
برابری بهداشتی هم یک الزام اخلاقی و هم یک ضرورت عملی برای توسعه انسانی پایدار است. این مفهوم به نبود تفاوتهای قابل اجتناب یا قابل اصلاح در سلامت میان گروههای مختلف مردم اشاره دارد، صرف نظر از پیشینه اجتماعی، اقتصادی، جمعیتشناختی یا جغرافیایی آنها1. جامعه جهانی این موضوع را با گنجاندن آن در اهداف توسعه پایدار سازمان ملل، به ویژه SDG 3: سلامت و رفاه خوب، به رسمیت شناخته است2.
در چارچوب اقتصاد دونات، سلامت یکی از دوازده پایه اجتماعی ضروری است، پیشنیازی برای مشارکت اجتماعی و اقتصادی در محدودههای سیارهای3. این نشان میدهد که برابری بهداشتی صرفاً در مورد ارائه خدمات بهداشتی نیست؛ بلکه دیدگاهی جامع از رفاه است که دسترسی به مراقبت پیشگیرانه و شرایط محیطی و اجتماعی که سلامت خوب را ترویج میکنند را در بر میگیرد.
تحول تاریخی در تفکر بهداشت عمومی
قرن بیستم شاهد تحولی در تفکر بهداشت عمومی بود، حرکت از تمرکز بر بیماریهای عفونی و بهداشت اولیه به شناسایی نابرابریهای مداوم بهداشتی میان جمعیتهای مختلف4. سازمان بهداشت جهانی نقشی محوری ایفا کرد، با اعلامیه آلماآتا در سال 1978 که سلامت را به عنوان یک حق اساسی بشر اعلام کرد5.
این امر به تأسیس کمیسیون تعیینکنندههای اجتماعی سلامت WHO در سال 2005 منجر شد که درک چگونگی تأثیر عواملی مانند آموزش، درآمد، مسکن و شرایط محیطی بر سلامت را متبلور ساخت6.
نابرابریهای مداوم در جهانی در حال پیشرفت
علیرغم پیشرفت قابل توجه در سلامت جهانی، نابرابریهای اساسی هم در داخل کشورها و هم بین کشورها ادامه دارد.
تضادهای آشکار در سلامت جهانی
دادههای اخیر WHO تضادهای آشکاری در نتایج بهداشتی را نشان میدهد. به عنوان مثال، امید به زندگی در بدو تولد از 53.1 سال در جمهوری آفریقای مرکزی تا 84.3 سال در ژاپن متفاوت است7—یک شکاف 30 ساله که نشاندهنده یک نسل از فرصت زندگی است.
علاوه بر این، نرخ مرگ و میر کودکان زیر پنج سال در کشورهای کمدرآمد 74 در هر 1000 تولد زنده در مقایسه با 5 در هر 1000 در کشورهای پردرآمد است8. نسبت مرگ و میر مادران در کشورهای کمدرآمد 462 در هر 100000 تولد زنده است، در مقایسه با 11 در هر 100000 در کشورهای پردرآمد9.
کووید-19: ذرهبینی بر نابرابری
همهگیری کووید-19 به عنوان یک عدسی قدرتمند عمل کرد و نابرابریهای بهداشتی موجود را بزرگنمایی کرد. جوامع حاشیهنشین، از جمله اقلیتهای نژادی و قومی و جمعیتهای کمدرآمد، به طور نامتناسبی تحت تأثیر قرار گرفتند10.
همهگیری نیاز فوری به سیستمهای بهداشت عمومی قوی و پوشش همگانی سلامت برای تضمین دسترسی برابر به خدمات بهداشتی و واکسنها را برجسته کرد11.
قدرت تعیینکنندههای اجتماعی
تعیینکنندههای اجتماعی سلامت—شرایطی که در آن مردم متولد میشوند، رشد میکنند، زندگی میکنند، کار میکنند و پیر میشوند—به عنوان نیروهای قدرتمندی عمل میکنند که نتایج بهداشتی را شکل میدهند12.
آموزش مثال روشنی ارائه میدهد. مطالعات اخیر نشان داده است که افراد با تحصیلات پایینتر امید به زندگی چندین سال کوتاهتری نسبت به افراد با تحصیلات بالاتر دارند13.
روندهای نوظهور که آینده را شکل میدهند
چندین روند قدرتمند در حال ظهور است که چشمانداز آینده برابری بهداشتی را شکل خواهد داد. پیشرفتهای فناوری آمادهاند تا ارائه خدمات بهداشتی را از طریق هوش مصنوعی، پزشکی از راه دور و پزشکی شخصیسازی شده متحول کنند14. همزمان، تغییرات آب و هوایی به عنوان نیرویی مهم در تأثیرگذاری بر سلامت ظاهر میشود15.
تغییرات جمعیتشناختی نیز آینده برابری بهداشتی را بازسازی میکند، با بسیاری از کشورها که تغییر قابل توجهی به سمت جمعیت سالخورده را تجربه میکنند16. شهرنشینی سریع نیز چالشها و فرصتهای پیچیدهای برای برابری بهداشتی ارائه میدهد17.
پیمایش چالشهای پیش رو
دستیابی به برابری بهداشتی با شبکه پیچیدهای از چالشهای به هم پیوسته مواجه است. یکی از برجستهترین موانع، تداوم نابرابری در دسترسی به خدمات بهداشتی با کیفیت است18.
فراتر از دسترسی به مراقبت بهداشتی، نابرابریهای عمیقتر اجتماعی و اقتصادی محرکهای مهم نابرابریهای بهداشتی هستند19. کمبود نیروی کار بهداشتی، به ویژه در مناطق روستایی و محروم، چالش حیاتی دیگری را نشان میدهد20.
فرصتهایی برای تغییر دگرگونکننده
علیرغم چالشهای قابل توجه، چندین فرصت امیدوارکننده برای پیشبرد برابری بهداشتی وجود دارد. یکی از مؤثرترین آنها گسترش پوشش همگانی سلامت است21.
پرداختن به شبکه پیچیده تعیینکنندههای اجتماعی سلامت نیازمند رویکردی مشارکتی است که از مرزهای بخشی سنتی فراتر رود22. توانمندسازی جوامع برای ایفای نقش فعال در تصمیمگیری بهداشتی میتواند به مداخلات مؤثرتر و مناسبتر از نظر فرهنگی منجر شود23.
نتیجهگیری: برابری بهداشتی در دونات
پیگیری برابری بهداشتی یک چالش حیاتی است که با عدالت اجتماعی، توسعه پایدار و رفاه انسانی تلاقی دارد. این بخش حیاتی پایه اجتماعی در مدل اقتصاد دونات را تشکیل میدهد.
حرکت به جلو به معنای پذیرش این پیچیدگی و کار در بخشهای مختلف برای ایجاد راهحلهای یکپارچه است. با نگاه به برابری بهداشتی از طریق عدسی اقتصاد دونات، درک روشنتری از چالشها و فرصتها به دست میآوریم.