مقدمه
امنیت غذایی یک نیاز اساسی برای رفاه انسان و ثبات اجتماعی است. اجلاس جهانی غذا در سال ۱۹۹۶ آن را بهعنوان وضعیتی تعریف کرد که «همه مردم، در همه زمانها، دسترسی فیزیکی و اقتصادی به غذای کافی، سالم و مغذی برای برآوردن نیازهای غذایی و ترجیحات غذایی خود برای یک زندگی فعال و سالم داشته باشند».1 این تعریف نه تنها بر اهمیت داشتن غذای کافی، بلکه بر دسترسی به انواع مناسب غذا برای حمایت از سلامت و رفاه تأکید میکند. در واقع، امنیت غذا و تغذیه برای رفاه جسمی و روانی ضروری است و نقش مهمی در توسعه کلی انسانی ایفا میکند.2
این عبارت بهظاهر ساده، در واقع بهطور فریبندهای پیچیده است. این مفهوم چندوجهی از زمان پیدایش در اواسط دهه ۱۹۷۰ بهطور قابلتوجهی تکامل یافته و تعامل پیچیده عوامل کشاورزی، اقتصادی، زیستمحیطی و اجتماعی که بر سیستمهای غذایی جهانی تأثیر میگذارند را منعکس میکند.1
پیشینه تاریخی
درک تکامل تاریخی مفهوم امنیت غذایی، زمینه مهمی برای پرداختن به چالشهای امروزی فراهم میکند. این مفهوم در دهه ۱۹۳۰ زمانی که جامعه ملل برای اولین بار نگرانیهای غذایی جهانی را مطرح کرد، ظهور کرد.3 این یک شناسایی اولیه از امنیت غذایی بهعنوان یک مسئله جهانی بود که نیاز به توجه بینالمللی داشت.
در دهه ۱۹۷۰، بحرانهای غذایی جهانی رویکرد ساختارمندتری به امنیت غذایی را برانگیخت. کنفرانس جهانی غذا در سال ۱۹۷۴ یک نقطه عطف مهم بود که منجر به تأسیس شورای جهانی غذا و کمیته امنیت غذایی (CFS) شد.1
در طول دهههای ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، تعریف امنیت غذایی گسترش یافت و درک فزاینده از ماهیت چندوجهی آن را منعکس کرد. شامل سطوح خانوار و فردی و همچنین جنبههای تغذیهای شد.1
وضعیت فعلی
گزارشهای اخیر تصویری نگرانکننده از وضعیت فعلی امنیت غذایی جهانی ترسیم میکنند. بهروزرسانی نیمه سال ۲۰۲۴ گزارش جهانی بحرانهای غذایی پیشبینی میکند که تعداد افرادی که با ناامنی غذایی فاجعهبار مواجه هستند از ۷۰۵,۰۰۰ نفر در سال ۲۰۲۳ به ۱.۹ میلیون نفر در سال ۲۰۲۴ افزایش یابد.4
وضعیت بهویژه در شرق و جنوب آفریقا وخیم است، جایی که بیش از ۶۵۶ میلیون نفر زندگی میکنند و سیستمهای غذایی بهویژه آسیبپذیر هستند. در آفریقای جنوب صحرا، ناامنی غذایی و سوءتغذیه مشکلات گسترده و مداوم هستند.2
روندهای آینده
چندین روند کلیدی آینده امنیت غذایی را شکل میدهند. یکی از فوریترین آنها تأثیرات تغییرات اقلیمی است که بهصورت افزایش فراوانی و شدت شوکهای ناشی از آبوهوا به سیستمهای غذایی ظاهر میشود، که تقریباً هر ۲.۵ سال بهجای هر ۱۲ سال مانند گذشته رخ میدهد.5
همزمان، جهان در حال شهرنشینی سریع است. در حالی که چالشهایی ایجاد میکند، شهرنشینی فرصتهایی برای گسترش فعالیتهای درآمدزا و افزایش دسترسی به غذاهای متنوع و مغذی نیز ارائه میدهد.6
این از نزدیک با نوآوری فناورانه دنبال میشود، بهویژه ظهور ابزارهای دیجیتال، سیستمهای آبیاری خودکار، سنسورهای خاک و پهپادها، که در صورت اجرای مؤثر، پتانسیل افزایش کارایی در تولید کشاورزی و تقویت تابآوری اقلیمی را دارند.5
چالشها
مسیر دستیابی به امنیت غذایی جهانی با چالشهای متعددی همراه است. شوکهای اقلیمی، در قالب رویدادهای آبوهوایی شدید که توسط تغییرات اقلیمی تشدید میشوند، همچنان سیستمهای تولید و توزیع غذا را مختل میکنند.5
به این بیثباتی، شوکهای قیمت جهانی اضافه میشود. بهطور خاص، نوسانات قیمت غذا، که تحت تأثیر عواملی مانند درگیریها و رکودهای اقتصادی است، بر دسترسی به غذا برای جمعیتهای آسیبپذیر تأثیر میگذارد.56
درگیریها، چه دیرینه و چه نوظهور، نقش مهمی در تشدید ناامنی غذایی ایفا میکنند. این درگیریها تولید غذا، تجارت و دسترسی را مختل میکنند.6
علاوه بر این، نگرانیهای زیستمحیطی بزرگ هستند و از دست دادن تنوع زیستی یک عامل اصلی است. کاهش تنوع زیستی تابآوری و بهرهوری سیستمهای کشاورزی را تهدید میکند.7
مانع مهم دیگر ضایعات غذایی است. ناکارآمدی در تولید، توزیع و مصرف غذا به ناامنی غذایی و تخریب محیط زیست کمک میکند.7
فرصتها
با وجود موانع متعدد، فرصتهای بسیاری برای تقویت امنیت غذایی جهانی وجود دارد. یکپارچهسازی تجارت منطقهای یک گام حیاتی در این مسیر است. بهطور خاص، افزایش تجارت در مناطق میتواند به تثبیت دسترسپذیری و دسترسی به غذا کمک کند.5
نوآوری فناورانه نیز مجموعه ابزارهای قدرتمندی برای تغییر مثبت ارائه میدهد. اتخاذ ابزارهای دیجیتال، کشاورزی دقیق و شیوههای کشاورزی هوشمند اقلیمی میتواند بهرهوری و تابآوری را افزایش دهد.5
مرتبط با این مفهوم تشدید پایدار است. این شامل بهبود بهرهوری کشاورزی در حالی که تأثیرات زیستمحیطی را به حداقل میرساند.75
علاوه بر این، تقویت سیستمهای غذایی محلی بسیار مهم است. باید بدانیم که سرمایهگذاری در زیرساختهای روستایی و حمایت از کشاورزان خُرد میتواند امنیت غذایی را در سطح جامعه بهبود بخشد.5
در نهایت، تحقق این فرصتها نیازمند همکاری بینالمللی قوی است. ضروری است که بر تقویت همکاری جهانی در مسائل امنیت غذایی، از جمله اشتراک دانش و پاسخهای هماهنگ به بحرانها تمرکز کنیم.56
نتیجهگیری
امنیت غذایی همچنان یک چالش پیچیده و فوری جهانی است که تحت تأثیر عوامل بیشماری از تغییرات اقلیمی تا نوسانات اقتصادی قرار دارد. در حالی که پیشرفت قابلتوجهی در درک و پرداختن به مسائل امنیت غذایی از زمان ظهور این مفهوم در اواسط قرن بیستم حاصل شده، روندهای اخیر نشاندهنده افزایش نگرانکننده ناامنی غذایی جهانی است.
پرداختن به چالشهای چندوجهی امنیت غذایی نیازمند یک رویکرد جامع است. این شامل کاهش تأثیرات تغییرات اقلیمی، حل درگیریها، تثبیت اقتصادها، حفظ تنوع زیستی، کاهش ضایعات غذایی و تضمین کفایت تغذیهای میشود. فرصتها در بهرهگیری از نوآوریهای فناورانه، تقویت سیستمهای غذایی محلی، متنوعسازی منابع غذایی و تقویت همکاری بینالمللی نهفته است.
با پذیرش شیوههای پایدار، بهرهگیری از نوآوریهای فناورانه و تقویت رویکردهای مشارکتی، میتوانیم به سوی آیندهای کار کنیم که در آن امنیت غذایی برای همه یک واقعیت باشد.