La Nevidebla Krizo Kiun Ni Fakte Povas Ripari
Kiam ni pensas pri formortiĝo, ni imagas dinosaŭrojn aŭ dodojn. Sed nun, io pli kvieta okazas en la grundo de via korto, en la rivereto kiun vi preteriras ĉiutage. Malgrandaj kreaĵoj kiuj tenas ekosistemojn kune malaperas12.
Ĉi tio ne estas rakonto pri neevitebla pereo. Ĝi estas rakonto pri krizo kiun ni finfine lernas vidi, kaj kiun komunumoj tutmonde jam traktas kun rimarkinda sukceso.
Ekde 2023, la homaro transpasis ses el naŭ planedaj limoj, kun biosfero-integreco inter la plej grave superitaj13. La ĝisdatigo de 2025 konfirmas ke sep limoj nun estas transiritaj4.
Kompreni la Limojn
La kadro de planedaj limoj identigas naŭ biofiziologiajn procezojn kiuj reguligas la stabilecon de la Tera sistemo13. Pensu pri ili kiel protektbalustradoj por sana planedo.
Biosfero-integreco estas unu el la plej premataj limoj. Nunaj formortiĝaj kvotoj signife superas sekurajn sojlojn, sed tio ankaŭ signifas ke celita konservado povas fari mezureblan efikon56.
La Sovaĝbestaj Nombroj kaj Kio Funkcias
La WWF Living Planet Index dokumentas 73%-an mezan malkreskon en observitaj sovaĝbestaj populacioj ekde 1970, kun dolĉakvaj specioj spertantaj 85%-an malkreskon78.
Sed jen kion ĉi tiuj nombroj ne diras al vi: kie konservado okazas, ĝi funkcias.
- Montgoriloj en la Virunga-montoj kreskis je ĉirkaŭ 3% jare inter 2010-20167
- Eŭropa bizono iris de 0 al 6,800 individuoj inter 1970 kaj 20207
- La IPBES Tutmonda Taksado trovis ke tereno administrata de indiĝenaj popoloj estas ĝenerale pli sana5
La Insekta Demando kaj Kiel Komunumoj Respondas
Germanaj protektitaj areoj dokumentis 76%-an malkreskon en fluganta insekta biomaso dum 27 jaroj910.
Sed la respondo de Germanio montras kio estas ebla. La germana mediministerio lanĉis Agadprogramon por Insektoprotekto, antaŭenigante insektohabitaĵojn kaj reduktante pesticiduzon11.
Kio funkcias por polenigantoj:
- Ekologiaj kulturpraktikoj montras signifan poleniganto-rekuperon11
- Sovaĝfloraj marĝenoj laŭ kampoj kreas habitaĵkoridorojn12
- Farmoj ene de 1 kilometro de diversigitaj plurkulturaj sistemoj spertas 20-30% pli altajn polenadoprocentojn13
Kaskadaj Efikoj Funkcias Ambaŭdirekte
Poleniganto-sano ekzempligas ĉi tion. Ĉirkaŭ 35% de tutmonda nutraĵproduktado dependas de bestaj polenigantoj1412. Besta polenado kontribuas $235-577 miliardojn jare1413.
La Yellowstone-lupo-reintroduktado montras kaskadan rekuperon. Kiam lupoj revenis, ili ekigis trofajn kaskadojn kiuj restaŭris saliketojn, tremolojn kaj kastorojn15.
Koralrifoj: Alfronti la Kaŝpunkton
Ni devas esti honestaj pri malfacilaj kazoj. Varmakva koralrifoj estas sub severa premo. Ekde januaro 2023, 84% de tutmondaj rifoj spertis blankiĝon1617.
Sed koralaj sciencistoj ne rezignas.
Koralrestaŭraj projektoj plivastiĝas tutmonde. Protektitaj maraj areoj montras rekuperon eĉ post blankiĝaj eventoj18. Loka stresoredukto signife plibonigas rifreziston1619.
La Ekonomio Estas je Nia Flanko
Protekti naturon estas ekonomie racia. Taksitaj $44 duilionoj da ekonomia valoro (pli ol duono de monda MEP) dependas de sanaj ekosistemoj2021.
Ĉiu dolaro elspezita por ekosistemorekupero generas $9-30 en ekonomiaj profitoj22.
La Politika Kadro Ekzistas
La Kadro de Kunming-Montreal pri Tutmonda Biodiverseco, adoptita en decembro 2022, reprezentas la plej ambician internacian respondon ĝis nun2324. Ĝiaj 23 celoj por 2030 inkluzivas la 30×30 engaĝiĝon: protekti 30% de teraj kaj maraj areoj antaŭ la jardekfino2324.
Komunuma konservado liveras rezultojn:
- Pli ol 80% de komunumo-bazitaj konservadprojektoj montras pozitivajn rezultojn15
- Indiĝene-administritaj teroj enhavas 40% de sentuŝaj naturaj ekosistemoj tutmonde515
- La novzelanda senĉasanto-iniciato pliigis kivieklozajn procentojn de 5-10% al 50-60%15
Kion Ni Povas Fari Kune
La esplorado diras al ni klare:
Unue, ni nun povas vidi la problemon. Mikroformortiĝoj estis nevideblaj tro longe. Novaj kadroj videbligis la nevideblan157.
Due, ni scias kio funkcias. Protektitaj areoj. Komunumo-bazita konservado. Indiĝena teradministrado. Ekosistemorekupero5715.
Trie, la ekonomio subtenas agadon. Ĉiu dolaro en ekosistemoprotekto resendas $9-302122.
La komunumoj protektantaj montgorilojn, la farmistoj plantantaj polenigantajn koridorojn, la urboj kreantaj urbansovaĝan habitaĵon: ili montras al ni kio estas ebla.
La formortiĝoj kiujn neniu kalkulas estas ĝuste tiuj kiujn ni povas malhelpi.